TÂM SỰ CỦA NHÀ VĂN NHT VỀ VĂN HỌC

[Để giải thích được điều này thì cực kỳ khó - chuyện tôi "thích/mê" văn chương Nguyễn Huy Thiệp... Ngay từ khi ông xuất hiện trên văn đàn thời gian đầu Đổi mới, những truyện ngắn của ông có sức hấp dẫn kỳ lạ đối với tôi (có thể với người khác nữa)... Cái gì tạo nên một Nguyễn Huy Thiệp để lại dấu ấn sâu đậm trong văn chương Việt nam như vậy? - Trích đoạn trong một bài phỏng vấn của Hồng Thanh Quang với NHT giúp chúng ta hiểu "chút xíu" về nhà văn tên tuổi này]

Hồng Thanh Quang: Anh có hay nghĩ về tác phẩm cũ của mình không?

Nguyễn Huy Thiệp: Không, nhìn chung là... Tất cả chúng ta, chúng ta tưởng mình hoạt động một cách có ý thức nhưng thực sự thì cái ý thức ở trong mỗi cá nhân của chúng ta rất ít, chủ yếu là vô thức. Trong con người của chúng ta, có lẽ tôi nghĩ phải tới 80-90% nó là vô thức, ông ạ. Nếu có ý thức và có sự đấu tranh giữa ý thức và vô thức ấy thì bao giờ vô thức vẫn thắng. Tất cả những thứ tôi viết ra, làm ra, thậm chí tôi chẳng hiểu tại sao tôi làm như thế. Lúc đó tâm trạng của mình như thế, khả năng của mình, những mong muốn, tất cả những cái bên trong, bên ngoài, những thứ nọ kia, nó khiến mình làm như thế, chứ còn khó nói lắm. Cho nên câu của Nguyễn Du: "Ngẫm hay muôn sự tại giời". Câu ấy đúng, rất đúng, tất cả mọi cái phần lớn là do vô thức, chứ ý thức của mình có thể là rất ít.

Hồng Thanh Quang: Nói như vậy thì nhìn lại con đường văn học của anh, nhìn lại thời khi anh còn là giáo viên ở Tây Bắc, anh không hề có ý thức chuẩn bị cho mình thành nhà văn?

Nguyễn Huy Thiệp: Không, không, có ý thức đấy chứ…

Hồng Thanh Quang: Thì sao anh lại nói chủ yếu là vô thức?

Nguyễn Huy Thiệp: Sự chuẩn bị của tôi để trở thành nhà văn là rất có ý thức. Cũng phải đọc sách, rồi cũng phải tìm hiểu các thứ nọ kia thì tôi mới viết được như thế chứ… Còn nếu như mà mình không có sự chuẩn bị thì mình...

Hồng Thanh Quang: Không bao giờ thành được nhà văn như anh đã thành?

Nguyễn Huy Thiệp: Nhưng mà trên đời bao giờ cũng vậy, được cái nọ thì mất cái kia. Những tưởng thời gian 10 năm ở Tây Bắc của tôi là 10 năm rất buồn tẻ, mệt mỏi, nhưng nó cũng có một cái hay cho cuộc đời văn chương của tôi. Chính trong 10 năm ấy, tôi sống với thiên nhiên, tôi sống với núi rừng. Đấy, thì bản thân mình giữ được cái gì đấy mà mình không bị tha hóa, chứ nếu lúc đó ở trong tuổi trẻ đấy mà tôi ở Hà Nội này thì có khi chưa chắc tôi đã thành nhà văn. Và khi mình về Hà Nội này thì tôi đã...

Hồng Thanh Quang: Đã có một bản lĩnh rồi, đã có một sự trưởng thành nhất định và sẽ không bao giờ bị tha hóa bởi đời sống đô thành nữa?

Nguyễn Huy Thiệp: Không phải, không phải thế, nhưng mình học được ở thiên nhiên nhiều thứ, ví dụ như mình không bị rối lòng… Mình biết là cây nó phải chờ đến lúc nào đấy nó mới ra hoa, nó mới kết quả, hay là, tất cả mọi cái nó phải có quy luật tự nhiên của nó, không phải mình cố, mình muốn mà được. Thành ra khi bước vào trường danh lợi ấy tôi cũng không nôn nóng, tôi không bị rối loạn như một số người khác. Một số người khi vào chuyện văn chương, họ muốn nổi tiếng ngay, hay họ làm đủ mọi cách để nổi tiếng thì tôi không bị như thế. Nên nhiều người chỉ viết một truyện ngắn là họ đã nghĩ họ thỏa mãn rồi. Nhưng gần như khi tôi vừa xuất hiện một cái thì tôi đã "về hưu" luôn, khi xuất hiện truyện "Tướng về hưu" như thế là sự nghiệp văn chương của tôi...
Hồng Thanh Quang: Coi như mình đã về hưu rồi…

Nguyễn Huy Thiệp: Một số bạn bè của tôi trong nước hay ở nước ngoài họ nói rất đúng, khi mà tôi xuất hiện cái là đã xong sự nghiệp văn chương rồi, ông ạ. Cho nên truyện "Tướng về hưu" là truyện tiêu biểu của tôi, nó cũng có ý nghĩa là khi tôi xuất hiện cái là tôi cũng nghỉ hưu luôn. Tức là lúc đó tôi đã có cả tập truyện, gần như một nửa số tác phẩm của tôi…

Hồng Thanh Quang: Đã được viết xong rồi…

Nguyễn Huy Thiệp: Đã được viết xong rồi… Về sau này có truyện nọ truyện kia thì nhìn chung, nền móng đấy nó rất là ổn định rồi, tôi xuất hiện cái là nổi tiếng ngay trong nước và lập tức nước ngoài cũng in sách ngay và bắt đầu nổi tiếng ngay.
..........................